De kick van de eerste zijn. Op pad gaan tijdens of na de storm. En dan maar kijken wat de zee heeft achtergelaten. Jutten …op het strand zoeken naar aangespoelde schatten of strandvonderij zoals het officieel heet . Vroeger uit armoede en honger bittere noodzaak, nu als hobby en soms voor de heb. Toch heeft jutten nog steeds iets avontuurlijks. Maar mag het nu wel of niet? In dit blog over gevonden en verzamelde voorwerpen uit zee in oude en nieuwe tijden kom je het antwoord daarop te weten. En wat kun je in dit blog nog verder vinden? Leuke weetjes, de beste jutterstips en herinneringen aan de tijd van Sil de Strandjutter.

“Ik vroeg om rijkdom

u gaf me juttersrecht

op een afgelegen strand”
Keri Hulme

Strandrecht

De officiële betekenis van jutten is ‘op het strand aangespoeld materiaal zoeken en zich dit toe-eigenen’. Vaak zijn het voorwerpen die van een schip overboord zijn geslagen of die afkomstig zijn van een schip dat vergaan is, die aangespoeld op het strand gejut worden.

Gevonden goederen behoren vanouds toe aan degene die ze verloren heeft. In het geval van aangespoelde goederen kan dat de eigenaar van een schip zijn. Waren de goederen verzekerd, dan behoren ze aan de verzekeringsmaatschappij. De goederen moeten worden ingeleverd bij de autoriteiten, dat is de landsheer of diens vertegenwoordiger, de strandvoogd. De vinder kan aanspraak maken op een deel van het vindersloon. 
De regels voor het strandjutten zijn vanouds onderdeel van het strandrecht en vastgelegd in de Wet op de strandvonderij (1931) en de Wrakkenwet (1934).
De Wet op de strandvonderij schrijft dus voor hoe moet worden omgegaan met gestrande of aangespoelde zaken. Alle voorwerpen die in Nederland op het strand gevonden worden dienen naar de politie te worden gebracht of naar een strandvonder.
De hoofdstrandvonder, in de regel de burgemeester, en de hulpstrandvonders waken over het strand. 

Vaak werd het recht op aangespoelde goederen door de overheid aan de meestbiedende verpacht. Daarentegen beriepen de bewoners van de Waddeneilanden zich op het recht om in vrijheid gebruik te kunnen maken van duinen, stranden en andere gemeenschapsgronden. Op Terschelling werd dit recht ook wel oerol genoemd.

Wist je dat…

Vlieland als enige gemeente in Nederland een strandjutter in dienst heeft? Op dit eiland is op de Vliehors een reddinghuisje te vinden dat gevuld en omgeven is met gejutte spullen.

Op Texel twee ‘jutters’ musea zijn?

Een jutter echt niet zomaar alles mag meenemen wat hij/zij op het strand vindt? Als hij iets waardevols vindt moet hij dit afgeven bij de politie of de strandvonder. De strandvonder gaat dan op zoek naar de rechtmatige eigenaar. Als hij de eigenaar niet op kan sporen wordt het openbaar verkocht en gaat de opbrengst naar de gemeente.

Vorig jaar 570 containers van schepen in de Noordzee vielen?

Op veel stranden speciale bakken staan om geraapte spullen in te deponeren?

Heel vroeger schepen met vuren bewust misleid werden om ze te laten stranden?

Vroeger

Bidden om een wrak vanwege honger en armoede. Zoals de bewoners van een klein dorp aan de Engelse Westkust dat deden in de 19de eeuw. De vertwijfeling was soms zo groot dat men schepen bewust misleidde en aan de grond liet lopen door een vuur op het strand aan te leggen om de schepen zo naar de kust te lokken, waardoor de schepen vergingen en de lading buitgemaakt kon worden.
Bewoners van eilanden en kustdorpen zochten op het strand naar spullen die ze konden gebruiken. Wrakhout werd als brandstof gebruikt of als bouwmateriaal. Eten en drinken werd uit het wrak gehaald, soms met gevaar voor eigen leven.

Wanneer er spullen aanspoelden, begon er vaak een spannende race tussen de strandvonders en de jutters. De waardevolle spullen die de jutters vonden, werden verstopt in de duinen. Later werden ze op een rustig moment weer opgehaald.
Soms werkten de jutters ook samen met de strandvonder. Als er een grote lading was aangespoeld, gaf hij opdracht aan de boeren deze met hun karren van het strand te halen. ‘Strandrijden’, noemden ze dat toen. En dan had je ook nog het ‘wrakslijten’. Als er een houten schip op een zandbank voor de kust was vastgelopen, gingen de jutters bij eb naar het schip toe, zaagden dat in stukken en sleepten de houten onderdelen weg. Op het eiland kom je boerderijen en schuren tegen waarin delen van schepen zijn verwerkt. Een flinke mast is namelijk ook een prima nok, van de planken van de scheepswand is een goede zolder te timmeren.

“Give us a wreck or two, good Lord;
Winter along this coast is hard.
Grey frost creeps like mortal sion,
No food in the larder, no bread in the bin.
One rich wreck is all we pray,
Busted abroad a break of day
Broken and splintered upon the reef,
Bread and wine to calm our grief.
Lord of rocks and tide and sky,
heed our call, hark to our cry!
Bread by the bag, beef by the cask,

Food for poor hearts is all we ask.”

Uitstervende sport?

Volgens de Texelse strandjutter Andre Eelman wel. “Vroeger viel er nog veel uit vrachtschepen. Nu alles in containers zit, is het veel moeilijker.” Het zijn inderdaad de ‘Blokkendozen’ die van het verre oosten over de hele wereld vol met met electronica, kleding, meubels, machines en andere goederen verpakt in containers varen.
Maar soms gaat het ook mis en vallen containers van de schepen en spoelt de lading dan aan op het strand. Onder andere schoenen, cosmetica, sleetjes, blikken melkpoeder en zakjes borrelnootjes liggen dan aan de vloedlijn. Zo verloor het containerschip de MSC Zoë ruim 300 containers vlakbij Terschelling.
De stranden van Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog lagen vol met aangespoelde goederen, ook op Texel spoelden diverse spullen aan; onder andere kinderjasjes, auto-onderdelen en stoeltjes. Op Texel was ook de stranding van opengescheurde containers met sigaretten van het merk Hollywood een schot in de roos volgens het Juttersmuseum. Héél Texel liep met die sigaretten te slepen.
In die zin wint strandjutten dus juist wel steeds meer aan populariteit. Niet uit armoede of honger maar puur voor de heb, is jutten tot lucratieve bezigheid verworden. Zo kwamen na het overboord slaan van de honderden containers van de MSC Zoë heel veel mensen naar de Waddenkust om overboord geslagen spullen te rapen.
Tegelijkertijd ontstond er ook zorg voor het landschap, want de kust lag ook ineens bezaaid met duizenden waardeloze voorwerpen die niet direct interessant waren voor de jutter. Terwijl de laatste gevonden voorwerpen van waarde hun plek vonden naar interieurs van huizen, musea en Marktplaats, sloegen veel mensen de handen ineen om afval te jutten en de stranden weer schoon te maken.

Op sommige stranden staan grote bakken om geraapte goederen in te deponeren. ‘Doe mee , verlos de zee ‘.

Waar kun je goed strandjutten?

'Jutten kan overal langs de Nederlandse kust. Daar waar zee en wind vrij spel hebben, en er bij storm een flinke deining is, spoelen de meeste spullen aan.'

Bij welke windkracht is de kans op jutterssucces het grootst?

'De meeste kans maak je bij stormen met een windrichting tussen zuidwest en noordwest. Wind en golven hebben dan over honderden kilometers vrij spel waardoor de golven metershoog op de Nederlandse kust kunnen beuken. We spreken van storm vanaf windkracht 9. De grootste kans op stormen maak je in de periode oktober – maart.' 

Echte Juttertips

Van Boswachter Paul Begijn van Natuurmonumenten in Nationaal Park Oosterschelde

De beste plek om te jutten is de vloedlijn tot hoogwaterlijn 
(tot waar het water het laatste getij is gekomen).

Ga op pad na een zware storm uit windrichtingen tussen zuidwest en noordwest.

Neem ook eens een tas mee om plastic te jutten. Zo help je ook de natuur een handje en maak je Nederland weer een stukje schoner.

De foto’s in dit blog zijn afkomstig van het Juttersmuseum De Vleet in Katwijk , het Juttersmuseum op Texel , Museum Kaapskil , Strandart en Pinterest. De coverfoto is van Jolanda Bosselaar. (Joosfotoos)
De gedichten zijn afkomstig van Marco Evenhuis (Tiedjutter) , Soundtrack_photo (Gebed) en Keri Hulme.
Tekstbronnen zijn Wikipedia, Hans Marijnissen in Trouw (2010) , de juttersmusea en Natuurmomunementen .