Het was feest in december vorig jaar toen de oude veerboot Koningin Emma arriveerde in Vlissingen. Voor veel mensen op de kade was het een nostalgisch beeld. Na bijna zestig jaar kwam het schip weer terug in zijn thuishaven. De Koningin Emma was een van de vele veerboten die in onze eilanden-provincie mensen, fietsers en auto’s jarenlang overbracht naar de overkant van de Oosterschelde, Westerschelde en het Veerse Meer.
In dit blog mijn persoonlijke herinneringen aan de dagelijkse overtochten, weetjes over de veerponten en hun geschiedenis, mooie pontjespoëzie en varen we een stukje mee met Seaside fotografe Annemarie Bücker van Breskens naar Vlissingen.

Naar de overkant

Zeeland het land van overkanten. En dus – tot dammen, bruggen en tunnels ze overbodig maakten – het land van veerboten.
Jarenlang voer ik dagelijks met de veerpont naar de overkant. Mijn herinneringen aan de overtochten ’s ochtends naar Vlissingen en ’s middags of ’s avonds terug naar Breskens gaan over de soms urenlange wachtrijen voor de boot, zeker in de drukke zomermaanden met toeristen. Maar ook bij mist als je in heel Nederland op de radio hoorde dat de veerdienst Vlissingen-Breskens weer eens gestremd was. Het vroegtijdig ergens moeten vertrekken “want we moeten de boot nog halen”, soms een welkom excuus maar vaak ook jammer. En de frustratie als je de laatste boot gemist had en via Antwerpen naar huis moest omrijden, terwijl je thuis aan de andere kant van de Westerschelde zag liggen.

Maar daar is ook de geur van erwtensoep en koffie, een broodje kroket. En de houten stoelen en bankjes met groenleren bekleding op de oude boten, de plastic oranje stoelen op de nieuwere boten. Met plezier denk ik terug aan de dagelijkse ontmoetingen op de ‘Princessenboten’ met degenen die ook aan de ‘de overkant’ werkten, de verhalen en gezelligheid en het bij mooi weer, lekker buiten de wind door je haren laten waaien.
De dagelijkse overtocht over de ca. 6 kilometer brede Westerschelde hield in 2003 op omdat toen de Westerscheldetunnel er was. Vanaf die tijd kon je alleen nog lopend of met de fiets met de ferry mee.
De veerdienst met de ferry tussen Vlissingen-Breskens is overigens behalve de enige, ook de oudste nog bestaande veerdienst in Zeeland. Vanaf 1866 varen veerboten tussen deze twee havens de Westerschelde over.

De Provinciale Stoombootdiensten in Zeeland (PSD) was de organisatie waarmee Gedeputeerde Staten van Zeeland tussen 1866 en 2003 veerdiensten op de Wester- en Oosterschelde en het Veerse Meer exploiteerden. Jarenlang waren de veerdiensten van de PSD de belangrijkste schakel in het vervoer in Zeeland, omdat de provincie uit veel eilanden bestaat. Door de aanleg van bruggen, dammen en uiteindelijk de Westerscheldetunnel raakten de veerdiensten overbodig en werd de PSD op 15 maart 2003 opgeheven.

 Vlissingen - Breskens

vroeger 
toen het veer nog voer 
 zeereis in zakformaat 
handen stevig aan de reling 
als eerste 
ik ben te voet 
zeewind in de haren  
meeuwen 
een cocon, buiten de tijd 
 nu 
snel, de tunnel wacht niet 
misschien haal ik 
de overkant 
in twintig minuten 

Marjo Maas 

Een groep liefhebbers, verenigd in PSDnet.nl, spande zich in om de Koningin Emma weer naar Zeeland te halen. Het schip is in 1933 op scheepswerf De Schelde gebouwd, daarmee is de Emma het oudste nog varende schip dat op de werf gebouwd is. Het schip heeft een rol gespeeld als mijnenlegger bij de Koninklijke Marine in mei 1940 en is ingezet tijdens de Watersnoodramp en de bouw van de Deltawerken.
Later voer de Koningin Emma als veerdienst tussen Kortgene-Wolphaartsdijk-Zierikzee en Vlissingen-Terneuzen-Hoedekenskerke-Hansweert.

 Kruiningen - Perkpolder

Lopend van Woensdrecht naar Spanje 
varen we over de Westerschelde. 
 De kajuit is warm en droog 
koffie is er en gevulde koeken. 
 Nevel over het water. 
De kajuit een 
welkome huiskamer. We willen 
nóg een keer heen-en-weer. 
Het mag van de veerman. 
 Zo oeverloos glijden we tussen 
overkant en overkant. De dijken van
 Vlaanderen, zompige paden en koude 
handen zijn toekomst, ongewis.
 Voor het moment kan Compostela wachten.

Cootje Houdijk-Verburg

Water          Verbinding                    Periode 
Westerschelde  Vlissingen - Breskens       1866 - 2003 (heden) 
Westerschelde  Terneuzen - Hoedekenskerke  1866 - 1972
Westerschelde  Hansweert - Walsoorden      1905 - 1943
Westerschelde  Kruiningen - Perkpolder     1943 - 2003
Veerse Meer    Veere - Kamperland          1924- 1961
Veerse Meer    Kortgene - Wolphaartsdijk   1913 - 1960
Oosterschelde  Kats - Zierikzee            1912- 1965

 Veerpont 
We zijn hier aan de oever van een machtige rivier
De andere oever is daarginds, en deze hier is hier
De oever waar we niet zijn noemen wij de overkant
Die wordt dan deze kant zodra we daar zijn aangeland
En dit heet dan de overkant, onthoudt u dat dus goed
Want dit is van belang voor als u oversteken moet
Dat zou nog best eens kunnen, want er is hier veel verkeer
En daarom vaar ik steeds maar vice versa heen en weer

Heen en weer (herhaling) 

Ik breng de mensen heen, ik breng anderen weer terug
Mijn pont is als het ware ongeveer een soort van brug
En als de pont zo lang was als de breedte van de stroom
Dat kon hij blijven liggen, zei me laatst een econoom
Maar dat zou dan weer lastig zijn voor het rivierverkeer
Zodoende is de pont dus kort en gaat hij heen en weer
Dan vaart hij uit, dan legt hij aan, dan steekt hij weer van wal
En ondertussen klinkt langs berg en dal mijn hoorngeschal

Heen en weer
Heen en weer

De boot is vol!
Ik zeg: "De boot is vol!"
Stap niet in de boot, hij is vol!
Blijf aan de wal, meneer, u ziet toch dat de boot vol is!
Toe nou mensen, kom toch niet in deze volle boot!
Ga nou weg mensen, dat loopt nog verkeerd af
Wees nou verstandig mensen!

drs-p veerpont-songtekst

COLOFON
De weetjes in dit blog zijn van Wikipedia, de oude foto’s zijn van Wikipedia, Wouter Hagens, Omroep Zeeland en A. van Bokhove. De overige foto’s zijn van Annemarie Bücker en het Seasides archief.

De gedichten zijn afkomstig van Pontjespoëzie van de Vereniging Vrienden van de Voetveren. De songtekst van het lied van Drs.P is van muzikum.eu. Dank aan oud PZC journalist Jan van Damme voor de inspiratie.