Goud, pastel, diffuus, helder schijnend, magisch, luminiscerend. Het is eigenlijk niet in één woord te omschrijven, dat Zeeuwse licht. De bijzondere lichtval, de sensatie van het licht had eind negentiende/begin 20ste eeuw een magische aantrekkingskracht op kunstschilders. Nu zijn het de foto’s om te genieten van dat bijzondere Zeeuwse licht.
Een blog met weetjes over de befaamde kunstschilders van toen en het ‘luminisme’, een ‘natuurkundige’ uitleg, gedichten en natuurlijk veel foto’s van het Zeeuwse licht nu.
Genieten jullie mee?

Luministen

Eind negentiende/begin 20ste eeuw kwam het toerisme in Zeeland tot ontwikkeling.(Lees meer in mijn blog We gaan naar zee) In de badplaats Domburg en ook in Veere vermengden zich de ‘beau monde’ en Nederlands beste kunstschilders als Jan Toorop, Jacoba van Heemskerck en Piet Mondriaan. Allen zochten inspiratie onder ‘het Zeeuwse Licht’. 

De sensatie van het licht
Piet Mondriaan werd door Jan Toorop (1858 – 1928), die al vanaf 1903 inspiratie opdeed in Domburg, op de bijzondere kwaliteiten van de Zeeuwse badplaats gewezen. Toorop toonde op de jaarlijkse expositie van de Amsterdamse schildersvereniging St. Lucas in 1908 zijn Domburgse werken en beïnvloedde daarmee een jongere generatie leden zoals ook Mondriaan, die spoedig allen in de zogenoemde ‘luministische’ stijl zouden gaan werken. (Kleur veroorzaakt door de trilling van het licht en door het onvermengd neerpenselen van de kleuren lijkt het of ze gaan schitteren, of er beweging in het schilderij komt.)
Domburg werd de plaats waar zij inspiratie opdeden om de sensatie van het licht uit te beelden en voelbaar te maken. Op de St. Lucas tentoonstelling van 1910 - gehouden in het Stedelijk Museum in Amsterdam - trok het Domburgse werk van Mondriaan direct alle aandacht. Hij toonde er schilderijen die hij in 1909 en 1910 gemaakt had, zoals Zomer, Duinen in Zeeland, Zon en Huisje bij zon. 

Mondriaan in Domburg

Op het strand, de benen gekruist
De armen gebogen, zit hij roerloos
En vangt wind voor zijn bomen

Bladval verdwijnt onder de horizon
Scheepszeil verwart hem even
-Dit is een later leven-

Vloed waait aan in brede ovalen
Tegen licht een eerste zomer door
oud zicht krimpt en gaat teloor

Hans van de Waarsenburg

Schitterend met een goudgele glans

Hoe zit het met dat bijzondere licht aan de Zeeuwse kust? Wie zoekt vindt een natuurkundige, meteorologische verklaring voor dit verschijnsel:
Zo is er de verhoogde luchtvochtigheid langs de Noordzee waardoor er aan de kustlijn een dichte ‘verzameling’ van zeer fijne water- en zoutdeeltjes zweeft, die boven land dan in de vorm van ‘spraying’ neerslaat. Dat is ook de reden waarom je haar na een lange wandeling stug aanvoelt en soms ook je bril beslaat.
Ook zijn er boven de zee, de duinen en de polder verschillende  luchtlagen die plaatselijk opvallend kouder of warmer, vochtiger of droger zijn. Door dit alles kan het zonlicht op sommige dagen bijzonder worden verstrooid. Als zonlicht schuin op het watervlak invalt, en wordt weerspiegeld, dan verandert er ook nog iets aan de teruggekaatste stralen: hun licht wordt gedeeltelijk gepolariseerd met als gevolg: extra schittering. Hetzelfde geschiedt ook na verstrooiing van het invallende licht aan de kleine deeltjes die in de lucht zweven. En daar bovenop komt dan nog het zonlicht dat op de blonde duin- en strandzanden wordt weerkaatst en aan het geheel van strooilicht nog een heldere, gouden glans toevoegt.
(Reden waarom de mistlampen in Franse auto’s geel zijn/waren? Geel licht heeft extra nevel-doordringende eigenschappen!) 

Zo zit het dus:
Luchtlagen, dicht boven het aardoppervlak, die veel zwevende vocht-, stof- en zoutdeeltjes bevatten kunnen het zonlicht sterk verstrooien. Je neemt een heldere lichtwaas waar door het schitterend, diffuus, wit strooilicht, dat bij een bepaalde zonnestand zelfs nog extra verrijkt wordt met een uitbundige, goudgele lichtglans. 

Er is meer licht dan door het raam kan worden gezien” 

In dit blog zijn foto’s te zien van Annemarie Bücker, Jolanda Bosselaar, Susanne Heinlein, Dick Voogd, Thom Brouwer, Ronnie Verrijzer, Ronald Lippens en het Seasides Archief.
De weetjes over de kunstschilders komen van Zeeuwse Ankers en het Kunstmuseum Den Haag (tentoonstelling 28 april 2007 t/m 05 augustus 2007) en van Piet van der Klis Wonen aan zee.
Het gedicht Mondriaan van Hans v Waarsenburg in Domburg staat in Zee&landgedichten over Zeeland.